Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen değildir. Tüze, cemiyet ortamında insanların harbiden elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak kucakin vardır. Türe değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene vazetmek, maşerî ömürın gerçekleşmesini tedariklemek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin hakkındasına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, kesin essah kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet ortamında insanların şekil ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her çağ mümkündür. “İşte ahbaplık, ölümlü davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-tabiat ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru kucakin evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Tüze, beşeriyet seviyesi kucakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz düşünüm ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, cemiyet sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten reylerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini tedariklemek maksadıyla konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, kazı ve kanunların hepsidür. Elan geniş bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî yaşama düzenidir. Tüze Sözcük Anlamı Tüze kelimesi Arapça “kazı” kökünden hasılat ve kazı kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “kazı” kelimesinin çoğcelil “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk valörında da kullanılır. Teknik Anlamı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu kucakin hala doyurucu bir teşhism örgülamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Makul bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi ortamında omurga olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri laf yer kısmına Özel Tüze, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun mirlıca madun dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Tüze kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun eder hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla nazir nitelikteki tüm durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze yerında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek kucakin kullanılır. Tüze düzenini katkısızlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları çelmek kucakin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve kazanç cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kelepir mantinota; algı hukukunda algı ve gizliceçılık cezaları kabil derece derece ahbaplık dallarında derece derece yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya siyasi reyleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir yaşama düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve asayiş ortamında bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun kılgı amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile cemiyet ortamında canlı insanların, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın örgüsından kaynaklanan ihtiyaçlarını hakkındalamaya çdüzenışır. Tüze bu fonksiyonu ile doğum, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın omurga gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın katıksız örgüsına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine iyi cereyan etmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de sadıkdır; konuşu gereksinimlara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile mukannen bir düzenleme şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak reel kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) cereyan etmek üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet valörında kişisel bir özelliği deyimler. Koca her çağ haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni harcamak yolunda devamlı ve değteamülmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak peritonı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık yerında hukuki eder olarak söz konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete kucakindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini kucakermiş kurallar tümü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve sömürmek yerinde bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir eder niteliğindeki adalettir. Tüze bir cemiyet düzenini kucakerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzum bulunan düzeni mukayyet olmak, gerekse onu değteamültirmeyi meşrulaştırmak kucakin her çağ adalete mirvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta hakkındamıza yerleşmiş ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması gereken ahbaplık valörında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine iyi olup olmadığı açısından bir eder ve değerlendirme ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve menfi hakkındalıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon istikrar ortamında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Alışılagelen olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşama uyacak, hem de bu maşerî ömürın amerikan barış ortamında sürebilmesi kucakin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çdüzenışacaktır.
